Wojna o guano

źródło: Corbis/Getty Images

W XIX wieku ptasie guano z Peru było cennym towarem używanym do nawozów rolniczych

źródło: PRISMA ARCHIVO/Alamy/be&w

Obóz Lepanto założony przez hiszpańskich kupców na obrzeżach miasta w czasie tzw. wojny o Pacyfik w latach 1879–1884

źródło: PRISMA ARCHIVO/Alamy/be&w

Wjazd do Iquique (Chile) gen. Hilarióna Dazy, prezydenta Republiki Boliwii, 17 lipca 1879 r.

Co najmniej od czasu, gdy Wespazjan opodatkował urynę, żaden dochód nie jest zbyt cuchnący dla państwa – nawet za cenę wojny.

Dziś nie ma śladu po czasach, gdy Boliwia leżała nad Pacyfikiem. Schodzący do oceanu szmat jałowej pustyni, wciśnięty między Chile i Peru, nie interesowałby nawet Boliwijczyków, gdyby nie skarb odłożony grubą warstwą na klifach i skalnych wyspach wybrzeża. Jednak zamiast przynieść bogactwa, światowa gorączka ptasich odchodów zrujnowała dwa państwa.

Podatki i kormorany

Aż do XIX w. saletry używano głównie do produkcji prochu i wybuchowych mieszanek. Dopiero chemik Humphry Davy sprawił, że po 1813 r. azotany pokochało rolnictwo. „Podstawy chemii rolniczej" Davy'ego, przełożone na kilka języków, stały się naukową biblią farmerów i posiadaczy ziemskich z obu stron Atlantyku. Jednak świat poznał znaczenie azotu trochę za wcześnie. Na syntezę amoniaku trzeba było czekać całe stulecie, a w stanie naturalnym saletra jest rzadka i trudno dostępna.

Traf chciał, że Alexander von Humboldt, młodszy brat filozofa, w zbliżonym czasie opisał ogromne ilości wszystkiego, co przez tysiąclecia wydaliły stada pelikanów i kormoranów u peruwiańskich wybrzeży. Przy tym guano peruwiańskie i boliwijskie, niezwykle bogate w fosfor, potas i azot, przewyższało jakością i bogactwem składników wszystkie guana na świecie.

Wkrótce eksport ptasich odchodów był ważnym źródłem dochodów, a nie szło o sumy warte...